Bijna 70 procent van de Nederlanders vindt een klimaatbestendige woning belangrijk en vindt dat ze daar zelf mede verantwoordelijk voor zijn. Dat blijkt uit de Klimaatadaptatiemonitor van Achmea. Weinig mensen weten dat funderingen ook gevaar lopen, reageert Dick de Jong van het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek. “Niemand wil weten dat huizen verzakken door droogte, tot het te laat is.” Terwijl je als huiseigenaar verantwoordelijk bent voor je eigen grondwaterstand, waarschuwt John Kersemakers van Vereniging Eigen Huis. “Dat kun je moeilijk bij de gemeente verhalen.”
Een paar plotselinge hoosbuien, een heftige storm of lange perioden van extreme hitte en droogte zijn vervelend – maar zulk weer helpt wel als je mensen meer bewust wil maken van de gevolgen van klimaatverandering. En het helpt zéker als je mensen ervan wil overtuigen dat ze aanpassingen in en om hun huis moeten doen om ervoor te zorgen dat ze zo beter bestand zijn tegen dit soort extremen.
Maar hoe pak je dat aan als je mensen wil laten nadenken over hun fundering? Want ook daar heeft het veranderend klimaat vat op.
Dick de Jong is directeur van de KCAF, het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek “Mensen weten weinig van hun fundering”, weet De Jong. En, als hij heel eerlijk is: ze willen er ook liever niet over nadenken. “Nieuws over je fundering is eigenlijk altijd slecht nieuws.”
Houten palen moeten onder water staan
Aan de meeste huizen valt een boel te doen als het gaat om klimaatadaptatie. Regentonnen, zonwering, tegels uit de tuin – maar de fundering wordt vaak over het hoofd gezien. “Lange periodes van droogte betekenen een groot risico voor houten paalfunderingen”, zegt De Jong. Houten palen moeten onder water staan. Bij een te lage grondwaterstand komen ze droog te staan, en komt er zuurstof bij. Dat zorgt ervoor dat er schimmels gaan groeien. “Die vreten zo’n paal helemaal kapot, in tien jaar tijd.”Vaak duurt zo’n droogteperiode niet langer dan een maand. “Maar dan ben je na honderd jaar wel de pineut”, aldus De Jong. Duurt zo’n periode twee maanden, dan is het zo’n zestig jaar. “Bij die funderingen van 1880 zie je dat er steeds meer omvallen.”
Lage grondwaterstand raakt niet alleen boeren
Ook John Kersemakers, bouwkundig specialist bij Vereniging Eigen Huis, is zich bewust van de problematiek. “Mensen denken dat de grondwaterstand een probleem is voor de boeren. Maar ook gemeenten kiezen bij een lage grondwaterstand vaak in de eerste plaats voor de boeren. Als huiseigenaar ben je verantwoordelijk voor je eigen grondwaterstand; dat kun je moeilijk bij de gemeente of het waterschap verhalen.”De wateroverlast is volgens hem een probleem dat veel mensen nu wel op het vizier hebben staan, maar wateronderlast is volgens Kersemakers nog onderbelicht. “Funderingsproblemen zijn echt van die langetermijnproblemen, die schuiven mensen graag nog wat voor zich uit. Om een gedragsverandering voor elkaar te krijgen proberen wij de boodschap vooral zoveel mogelijk te herhalen. En je ziet dat gemeenten steeds meer aan promotie doen om de problemen aan te pakken, subsidies verstrekken. Dat helpt.”
Nieuwe databronnen laten de risicogebieden zien
Volgens De Jong zijn er in Nederland 750.000 woningen die risico lopen op verzakkingen door een te lage grondwaterstand. “West-Nederland, Noord-Nederland, het rivierengebied. Allemaal risicozones. Maar ook in stedelijke gebieden zijn er risico’s, en daar zijn mensen al helemaal niet bezig met wat er onder zo’n pand gebeurt.” Met modellen probeert het KCAF uit te rekenen wat er gebeurt als het grondwater 10 centimeter lager zakt.“Je ziet dat woningen steeds sneller verzakken”, zegt De Jong. Onder die 750.000 risicowoningen vallen niet alleen woningen met houten palen, maar ook panden met ondiepe funderingen op zandgronden. In sommige gevallen zou de gemeente het proces kunnen vertragen door bijvoorbeeld te zorgen dat regenwater niet wegstroomt in de riolering maar bij de fundering terechtkomt, of door de grondwaterstand beter te monitoren en tijdig actie te ondernemen. “Met nieuwe databronnen kunnen we steeds specifiekere risico’s inschatten, echt op pandniveau. Maar ja, niemand wil het weten, tot het te laat is.” In dat geval betekent dat vaak een forse verbouwing die tussen de 20.000 en 200.000 euro kan kosten – dat hangt af van het gebouw, de fundering en de grond.
Niets doen is volgens De Jong geen optie. “Als we niets doen komen er in de toekomst 1 miljoen panden in de problemen. Dat gaat om een bedrag van zo’n 80 miljard euro. Nederland is het land van polders en dijken, we moeten ons realiseren hoe belangrijk de grondwaterstand is.”
Het besef groeit dat de grondwaterstand ertoe doet
Gelukkig ziet zowel De Jong als Kersemakers dat het besef van het belang van de grondwaterstand bij steeds meer huiseigenaren en woningbouwverenigingen toeneemt. De Jong: “We krijgen steeds meer meldingen bij ons funderingsloket van mensen die zich zorgen maken om de stand van hun fundering.” Helaas gaat dat vaak om verzakkingen, waarbij de problematiek dus al ernstig is.Maar ook kloppen er bij het KCAF steeds vaker mensen aan die een huis willen kopen en eerst willen onderzoeken hoe het met de fundering gesteld is. Kersemakers van Vereniging Eigen Huis: “We moeten het verhaal blijven vertellen. Of dat nou via onze nieuwsbrief is, op de website, desnoods gaan we vloggen – we moeten mensen duidelijk maken wat ze er mee kunnen winnen door op tijd dit soort problemen aan te pakken. En niet alleen om er geld mee te besparen, maar ook om een duurzame toekomst te realiseren voor zichzelf en voor onze kinderen.”
